Henry Miller>οι τροπικοί (Καρκίνου και Αιγόκερω) και το σεξ

Οι σχέσεις του Μίλλερ με το σεξ είναι περισσότερο από προφανείς σε όλη τη λογοτεχνική παραγωγή του. Και μόνο η απαγόρευση των περιβόητων «Τροπικών» στην Αμερική ως πορνογραφήματα τα λέει όλα. Μια ολόκληρη παραφιλολογία γύρω από το έργο του Μίλλερ, με..
φανατικούς οπαδούς και φανατικούς εχθρούς, που όμως όλοι κινούνται κάτω από την ίδια συνισταμένη, την οπτική της σεξουαλικότητας.

Γράφει ο 

Θανάσης Μπαντές

Η εμμονή του κοινού στη σεξουαλικότητα του Μίλλερ παίρνει σαφείς ηθικές διαστάσεις, αφού πάντα το σεξ παραμένει πρόκληση ή υπερβολή ή εκβιαστική απόπειρα προσέλκυσης προσοχής ή οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που στ’ αλήθεια είναι, δηλαδή αναπόσπαστη ανθρώπινη συνθήκη, που ως τέτοια αφορά τη λογοτεχνία, όπως και κάθε τέχνη, αφού σε τελική ανάλυση τέχνη ξεκομμένη από τον άνθρωπο στερείται νοήματος.

Και κάπως έτσι δημιουργείται μια ολόκληρη σεξουαλική μυθολογία που κινείται αποκλειστικά στα άκρα. Ή απορρίπτει, με πρόφαση την ηθική, κάθε σεξουαλική αναφορά ή επικροτεί οποιαδήποτε απόδοση της σεξουαλικότητας ταυτίζοντάς την με την πρόοδο ή την απελευθέρωση.

Αυτή η κίνηση των άκρων δεν είναι παρά η δαιμονοποίηση της σεξουαλικότητας, δηλαδή η οριστική επισφράγιση της αμηχανίας απέναντι στο θέμα, που σηματοδοτεί τη μέγιστη σεξουαλική υποδούλωση. Γιατί η απελευθέρωση γεννιέται μόνο από την εξοικείωση και η εξοικείωση κατακτιέται μόνο μέσα από τη φυσική παρουσία.

Τα φτηνά καλλιτεχνήματα που προβάλλουν το σεξ για να πουλήσουν και η άμετρη ηθικολογία που το εκτοπίζει είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, δηλαδή ο συντηρητισμός που απλά αλλάζει μορφή, αφού και οι δύο στηρίζονται πάνω στον ίδιο μηχανισμό, την επίκληση του απαγορευμένου.

Από αυτή την άποψη η σεξουαλική απελευθέρωση καθίσταται αδύνατη ακόμα και μέσα σε μια κοινωνία που κατακλύζεται από σεξουαλικές εικόνες, μέχρι και στις διαφημίσεις απορρυπαντικών, ή καλύτερα ακριβώς γι’ αυτό. Γιατί η υπερπροβολή κρύβει από μόνη της κάτι προβληματικό. Γιατί η υγιής στάση απέναντι σε κάθε θέμα θέτει αυτόματα και τα όριά του.

Η δήθεν σεξουαλική ελευθερία της τηλεοπτικής κατανάλωσης, πέρα από τον εκχυδαϊσμό κάθε αισθητικής αποτελεί συγχρόνως και έμπρακτη ομολογία της σεξουαλικής καταπίεσης, που μέσα στα πλαίσια μιας ιδιόμορφης διαλεκτικής, μόνο ως αποχαλίνωση μπορεί να εκφραστεί.

Ο Μίλλερ, ως βαθύς γνώστης του ανθρώπου, επιχείρησε να τον αποδώσει προσπερνώντας όλα τα φτιασιδώματα. Γιατί ο Μίλλερ δεν ενδιαφέρεται για τον φκιασιδωμένο άνθρωπο, αλλά για τον ολόγυμνο. Για τον άνθρωπο που κουβαλά και προσαρμόζει το πρωτόγονο μέσα στη λαίλαπα του πολιτισμού.

Η ποιητική του Μίλλερ βρίσκεται ακριβώς μέσα σ’ αυτή την αιώνια διαπάλη. Το μουγκρητό του ζώου που κρύβεται πάντα κάτω από τον πολιτισμό. Γι’ αυτό ο Μίλλερ δεν τσιγκουνεύεται τις περιγραφές, ούτε ενδιαφέρεται για την ηθική της φρασεολογίας του, γιατί ξέρει καλά ότι ηθική δεν υπάρχει μπροστά στα απύθμενα ανθρώπινα ένστικτα κι ότι ο μόνος δρόμος της ευτυχίας είναι η αποδοχή αυτών των ενστίκτων.

Και φυσικά δεν μιλάμε ούτε για βιαιοπραγίες, ούτε για κακοποιήσεις ή για εγκλήματα ή τελοσπάντων οτιδήποτε προσβάλλει την ανθρώπινη ελευθερία. Μιλάμε για την ολόπλευρη αποδοχή του ανθρώπου που οφείλει να ξεπεράσει όλα τα προσωπεία διεισδύοντας στη βαθύτερη υπόστασή του, κι αυτό είναι ο μέγιστος ανθρωπισμός. Η ίδια η τεχνική του Μίλλερ ενσαρκώνει στο ακέραιο αυτή την οπτική.

Ο κατάφωρος, στα όρια του βασανιστικού, ποιητικός λόγος που, απολύτως ανεπιτήδευτα, ξεβράζει τη σεξουαλικότητα είναι το αγρίμι που βρυχάται κάτω απ’ το κουστούμι. Είναι ο πολιτισμός που τα εκλεπτύνει όλα και το αβυσσαλέο ένστικτο που αναβλύζει πηγαία. Αυτό το δίπολο εκφράζει ο Μίλλερ ξέροντας καλά ότι μόνο η αποδοχή του θα συμφιλιώσει τον άνθρωπο με τον εαυτό του.

Στο βιβλίο του «Ο κόσμος του σεξ», γράφει από την πρώτη σελίδα: «Ελάχιστες μονάχα οξυδερκείς και διορατικές ψυχές μοιάζουν ικανές να συμφιλιώσουν τις τάχατες αντιφατικές όψεις ενός όντος που πάσχισε να μην κρατήσει κρυφή καμιά πτυχή του εαυτού του στο συγγραφικό του έργο».

Κι εδώ ακριβώς είναι η ρίζα της σεξουαλικής προβληματικής. Οι σεξουαλικές απαγορεύσεις δεν είναι παρά η έλλειψη αποδοχής αταβιστικών ενστίκτων που από θέση αρχής οφείλουν να αποκρυφτούν ως φορείς βαρβαρότητας. Η σεξουαλική ηδονή τείνει στο ζωώδες, αφού δεν είναι τίποτε άλλο από το ξύπνημα του ζώου με το οποίο ο άνθρωπος αδυνατεί να συμφιλιωθεί.

Ο σύγχρονος δυτικός πολιτισμός κατάφερε να εκλεπτύνει τα ένστικτα αντικαθιστώντας τα με ποιότητα ζωής. Οι οργανωμένες κοινωνίες υποκαθιστούν την αυτοσυντήρηση, την αυτοδικία, την εξουσία, την αποδοχή κλπ με συγκεκριμένες πολιτικές – οργανωτικές μεθοδεύσεις.

Όμως το σεξ είναι αδύνατο να μπει σε οργανωτικά καλούπια. Μοιραία πήρε ηθικές διαστάσεις, ενοχοποιήθηκε, δηλαδή καταπιέστηκε και τελικά διαστρεβλώθηκε όπως όλα τα απαγορευμένα φρούτα. Η σεξουαλική διαστρέβλωση εκδηλώνεται καθημερινά με το πλήθος των ερωτικών συμβόλων που μας κατακλύζουν.

Η απόκτηση ερωτικού συντρόφου που εκπληρώνει συγκεκριμένες, καθαρά επιβαλλόμενες, προδιαγραφές γίνεται τίτλος τιμής, δηλαδή πράξη κοινωνικής καταξίωσης. Η τηλεοπτική κατανάλωση της σεξουαλικότητας δεν είναι παρά ο εκχυδαϊσμός που όμως γίνεται μόδα.

Υπό αυτούς τους όρους η σύγχρονη σεξουαλική απελευθέρωση ταυτίζεται με το σεξουαλικό εκφυλισμό, που διαλύει από θέση αρχής κάθε έννοια συντροφικότητας, αφού το σεξ, λειτουργώντας ως διαστρεβλωμένο κοινωνικό προϊόν, που μόνο ως λανθάνουσα εξουσία μπορεί να μεταφραστεί παίρνει καθαρά ατομικές διαστάσεις.

Κι εδώ δεν μιλάμε για συντροφικότητα που κατ’ ανάγκη θα παραμείνει στο χρόνο, ούτε βέβαια την αποκλείουμε, αλλά για τη συντροφικότητα της ίδιας της σεξουαλικής στιγμής που χάνει κάθε επικοινωνιακό πλαίσιο. Γιατί η ερωτική στιγμή δεν είναι ούτε αρπαγή, ούτε λεηλασία. Είναι η αμοιβαία επικοινωνία της έσχατης σωματικής μοιρασιάς.

Ο Μίλλερ χλευάζει το μέσο Αμερικάνο, που διαποτισμένος από τα σκληρά καπιταλιστικά πρότυπα και διαιωνίζοντας την απόλυτη σύγχυση ανάμεσα στα ερωτικά σύμβολα που τον βομβαρδίζουν και την εξουσιαστική σεξουαλική εκδοχή, αδυνατεί να κατανοήσει το δόσιμο μιας Γαλλίδας που από θέση αρχής τη θεωρεί εύκολη, δηλαδή ανάξια λόγου:

«Η ερωτική ελευθεριότητα που απολαμβάνουν οι Αμερικάνοι δεν μοιάζει να τους κάνει αμέριμνους. Δεν τους κάνει ανοιχτόκαρδους. Τι παράξενο να ακούς Αμερικανούς να μιλάνε για Γαλλίδες! Λες κι είναι όλες εκκολαπτόμενες πόρνες. Πόσο μπερδεμένοι είναι ως προς την αληθινή σχέση ανάμεσα στον έρωτα και το σεξ!………Ο Αμερικανός μπορεί να χειραφετηθεί με τέτοιο μελετημένο, εσκεμμένο τρόπο ώστε να λησμονήσει οτιδήποτε άλλο έχει να προσφέρει μια γυναίκα εκτός από το κορμί της. Θα φερθεί σε μια εξαίρετη γυναίκα λες και είναι πόρνη και θα ερωτευθεί σαν παλαβός μια ηλίθια».

Κι εδώ ακριβώς, εκ του αντιθέτου, φτάνουμε στην ουσία της σεξουαλικής απελευθέρωσης, που δεν είναι άλλη από τη σεξουαλική έκφραση που οδηγεί στην πληρότητα, δηλαδή που μας κάνει αμέριμνους, ανοιχτόκαρδους, που με άλλα λόγια μας οδηγεί σ’ αυτό που λέμε ψυχική ισορροπία.

Βιογραφία
Ο Χένρυ Μίλλερ (Henry Miller), (26 Δεκεμβρίου 1891 – 7 Ιουνίου 1980) ήταν Αμερικανός συγγραφέας του οποίου το έργο άσκησε σημαντική επιρροή στη λογοτεχνία την περίοδο του μεσοπολέμου, ενώ εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από τους συγγραφείς της γενιάς μπητ.

Ως πεζογράφος διακρίνεται για το άμεσο, ελεύθερο και έντονα αυτοβιογραφικό ύφος του.

Ανάμεσα στα κυριότερα έργα του συγκαταλέγονται ο Τροπικός του Καρκίνου, ο Τροπικός του Αιγόκερω και η τριλογία Η Ρόδινη Σταύρωση.

Ο Μίλλερ δεν προβαίνει σε καθαρά κοινωνικά κριτήρια που συντέλεσαν στην ενοχοποίηση του σεξ.

Δεν ενδιαφέρεται αν η ενοχοποίηση του σεξ συμβάλλει στην ενίσχυση της οικογένειας, που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο του κοινωνικού ιστού, αν δηλαδή η μονογαμία εξυπηρέτησε συγκεκριμένα παιχνίδια που αφορούν την ίδια τη δομή της κοινωνίας και τη διαιώνισή της ή αλλιώς αν συνέβαλε στη διασφάλιση της συγκεκριμένης οικονομικής ανάπτυξης.

Ο Μίλλερ εξετάζει το θέμα καθαρά αντανακλαστικά, θα λέγαμε ενστικτωδώς, όπως αρμόζει στη μελέτη ενός ενστίκτου. Γιατί το σεξ κατά το Μίλλερ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής. Γιατί κάθε πράξη αντανακλά τη σεξουαλικότητα:

«Αν υπάρχει κάτι εσφαλμένο στη στάση απέναντι στο σεξ, τότε υπάρχει κάτι εσφαλμένο και στη στάση μας απέναντι στο ψωμί, στο χρήμα, στη δουλειά, στο παιχνίδι, στα πάντα. Πώς μπορεί κάποιος να απολαύσει μια καλή ερωτική ζωή όταν έχει μια τεθλασμένη, παραμορφωμένη, διεστραμμένη, άρρωστη στάση απέναντι στις άλλες όψεις της ζωής;»

eranistis.net

Ο Τροπικός του Καρκίνου 
"Όπως ο ναύτης στα ξάρτια γλίστρησε πάνω στον τροπικό του Καρκίνου και στον τροπικό του Αιγόκερω κι ήταν πολύ φυσικό που δεν μπορούσε να σταματήσει μπροστά μας στο ύψος ανθρώπου αλλά μας κοίταζε όλους από το ύψος της πυγολαμπίδας ή από το ύψος του πεύκου παίρνοντας βαθιά την ανάσα του στη δροσιά των άστρων ή στη σκόνη της γης.
Τον περιστοίχιζαν γυμνές γυναίκες με μπρούντζινα φύλλα αραποσυκιάς σβησμένοι φανοστάτες ανεμίζοντας τους κηλιδωμένους επίδεσμους της μεγάλης πολιτείας ασύμμετρα κορμιά γεννοβολώντας κενταύρους και αμαζόνες σαν άγγιζαν τα μαλλιά τους το Γαλαξία".
Γιώργος Σεφέρης
απόσπασμα από το ποίημα «Les anges sont blancs», αφιερωμένο στον Χένρι Μίλερ

Διαβάστε και πάλι, και ξανά, κι ακόμα μια φορά τον Τροπικό του Καρκίνου και αφεθείτε στη δίνη ενός έργου που επηρέασε καταλυτικά τη λογοτεχνία αλλά και την ίδια τη ζωή – γιατί αν αξίζουν κάποια βιβλία είναι επειδή μας ωθούν να σκεφτούμε και να δράσουμε, να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να μιλήσουμε και να αγγίξουμε αλλιώτικα, πιο όμορφα, πιο γόνιμα, πιο παθιασμένα και πιο έλλογα απ' ό,τι πριν από την ανάγνωσή τους.
Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
metaixmio.gr

Ο τροπικός του Αιγόκερω 
Στον "Τροπικό του Αιγόκερω" ο Χένρι Μίλερ μεταφέρει τα πάθη και το παιχνίδι του με την αλήθεια, με το εφήμερο και με την εναντίωση στη φθορά, στις Ηνωμένες Πολιτείες, γυρίζοντας πίσω στα παιδικά του χρόνια, στην εφηβεία, στην πρώτη του νιότη, στα χρόνια προτού εγκαταλείψει την Αμερική.

Αφηνιασμένος αλλά και εχέφρων, αποφασισμένος να ρουφήξει το μεδούλι της ζωής, να μασουλήσει την ψίχα της ψυχής, να ζήσει μια ζωή πλήρη εντέλει, άνευ όρων και ορίων, ο Μίλερ επιδίδεται στη διαλεκτική ανάμεσα στο ένδον σκάπτε και στο άδραξε τη μέρα. Ζει την κάθε στιγμή σαν να είναι μοναδική -και είναι άλλωστε.

Ζει τραγουδώντας στεντόρεια το τραγούδι που ξεγελάει το χρόνο. Ζει ανακαλύπτοντας την ποίηση σε σκοτεινά σοκάκια της απόγνωσης, αλλά και σε φωτεινές λεωφόρους της χαρούμενης γνώσης.

Ζει κυριευμένος από μιαν ακόπιαστη λαχτάρα να δει, ν' αφουγκραστεί, να στοχαστεί και να γράψει. Αφήνει ελεύθερη τη σάρκα του να γίνει μια ευαίσθητη μεμβράνη, και το μυαλό του να γίνει το όργανο καταγραφής όσων η σάρκα νιώθει.

Περιφρονεί κάθε σύμβαση, χλευάζει κάθε θέσφατο, σε κάθε πρέπει τη γλώσσα, σαν άτακτο μικρό παιδί, βγάζει.
Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης


skroutz.gr